Những gì bạn cần đọc khi cảm thấy mọi thứ thật khó khăn.

Đây là bài viết mình đã nghĩ tới từ rất lâu, từ khi còn là anh sinh viên năm cuối đang chán nản vì đề tài tốt nghiệp mãi vẫn chưa được duyệt sau 2 lần thuyết trình. Trong cái không khí ảm đạm được cộng hưởng bởi cái lạnh mùa đông hôm ấy, mình vơ vội cuốn sách cũ vừa mua rẻ bèo trên amazon nằm đọc. Và 86 trang sách ngắn ngủi hôm đấy, trong suốt 4 năm qua đã trở thành điều mình nghĩ đến mỗi khi nản chí, khi cố gắng mãi mà chưa đạt được kết quả, và khi mình dần nghi ngờ về năng lực của bản thân.

Mình viết bài viết này vì 2 lý do, một là cuốn sách này dù ra đời hơn 10 năm trước nhưng đến giờ vẫn chưa có bản tiếng Việt (đính chính là đã có tiếng việt do nhà sách Trí Việt phát hành), hai là vì mình muốn trả lời tin nhắn của các bạn gửi cho mình khi các bạn muốn thử làm một điều gì đó mới mẻ, khi bạn lo sợ ngành học của mình “không làm ra tiền”, và khi bạn so sánh bản thân với thành công của người khác. Trong bài viết này, mình sẽ chia sẻ những điều mình học được từ cuốn the dip của Seth Godin.

Bọn mèo thì không cần đọc về sách selfhelp vì bản thân tụi nó đã helpless với khả năng ăn bám rồi. Nhưng hooman chúng mình thì cần, vì mỗi ngày mình và bạn đều cần phải cố gắng làm điều gì đó, không mới thì cũ, để nuôi bản thân. Và nếu có mèo, bạn còn phải nuôi thêm tụi nó nữa.

Chăm chỉ là quan trọng, nhưng bạn cần phải biết cách từ bỏ nữa.

Có nhiều người, bao gồm cả mình đã từng tin rằng người thành công không bao giờ bỏ cuộc, chỉ cần cố gắng rồi một ngày thành công sẽ đến với bạn, never give up (NGU), they said. Hmmm…mình hoàn toàn ủng hộ sự chăm chỉ và kiên nhẫn đối với công việc, tuy nhiên có một điều quan trọng không kém, đó là biết lúc nào nên từ bỏ.

Khi bạn bắt đầu làm điều gì mới, việc biết chính xác lúc nào nên bỏ cuộc để tập trung tài nguyên và năng lượng vào thứ khác phù hợp hơn là cực kì quan trọng. Seth Godin đưa ra 3 trường hợp mà hầu hết những gì bạn đang và muốn làm sẽ rơi vào. Đó là the dip (vùng trũng), dead end (đường cụt) và the cliff (vách núi). Đương nhiên the dip là phần thú vị nhất rồi, vì nó được đặt hẳn tên cho cuốn sách này mà.

The Dip

Ý tưởng về “vùng trũng” (the dip) có thể được tóm tắt bằng biểu đồ được xử lý bằng công nghệ vẽ tay hiện đại dưới đây.

Mình đã luôn từng nghĩ chỉ cần mình cố gắng thì kết qủa sẽ đến môt cách tương xứng, giống như đường gạch nối màu hồng kia.

Nhưng the dip, đường biểu đồ màu đen lại cho mình một cách nhìn khác. Đó là những gì tốt đẹp nhất luôn nằm phía sau một vùng trũng, nơi chỉ có một số ít người đủ quyết tâm vượt qua những khó khăn, chán nản, thất vọng để nhận được những thành quả ở bên kia núi.

Ví dụ nhé, khi bạn bắt đầu tập guitar. Những ngày đầu bạn học lóm được mẹo gẩy dây số 6 đoạn đầu bài Romance và bạn cảm thấy rất vui với những lời khen ngợi từ mọi người. Đây là giai đoạn đầu của the dip, hay còn gọi là “beginner’s luck”, sự ưu ái dành cho người mới. Vài ngày/tuần sau đó, bạn hào hứng học thêm vài mẹo nữa, bạn đầu tư hẳn một cây đàn đắt tiền và bạn chưa bao giờ cảm thấy chán việc ngồi hàng giờ để ngồi xem những video hướng dẫn trên mạng cả. Cho đến khi bạn bắt đầu đi vào vùng trũng (the dip).

Đây là lúc mà các phím bấm khó hơn và yêu cầu nhiều kỹ thuật để chơi được bài Romance, tay bấm dây của bạn bắt đầu sưng và cổ tay thì mỏi nhừ vì việc bặm môi bấm mãi không được hợp âm F. Đây cũng là lúc phần lớn sẽ bỏ cuộc. Việc bỏ cuộc của số đông khi đi vào vùng trũng này là hết sức bình thường, vì đây chính là thứ ngăn cách số đông khỏi những người xứng đáng với những thành quả đến từ nỗ lực của họ. Ai cũng muốn chơi đàn được như Sungha Jung, nhưng không phải ai cũng sẵn sàng trải qua hàng ngàn giờ tập luyện và sự cằn nhằn của mẹ khi mới tập chơi cả. [1]

Bất cứ lĩnh vực nào bạn muốn làm và muốn thử, trước khi nghi ngờ liệu ngành này có ra tiền không, nghề đó có ổn định không. Hãy thử tự hỏi liệu bạn có đủ đam mê để đối mặt với vùng trũng của lĩnh vực đó không. Trước khi nghĩ đến những thành quả mà nó mang lại.

Dead end

Đơn giản như cái tên của nó, đường cụt (dead end) xảy ra khi bạn cố gắng làm một việc ngày này sang ngày khác, năm này sang năm khác nhưng không có bất cứ kết quả gì, bạn vẫn ở nguyên tại chỗ. Kết qủa của bạn không khá lên, và cũng không tệ đi. Điều đáng sợ nhất của dead end là khi bạn càng ở lâu trong nó, bạn càng ngại thoát ra và đôi khi lầm tưởng đây là sự ổn định.

Ví dụ như bạn làm việc rất chăm chỉ như một công nhân vặt lông gà, ngày nào bạn cũng tăng ca hơn người bình thường vài giờ đồng hồ. Bạn vặt lông năng suất nhất nhà máy nhưng mức thu nhập và cuộc sống của gia đình của bạn vẫn không thay đổi là mấy, đó là dead end.

Bạn cố gắng làm youtube, 2 năm trời số lượng người theo dõi của bạn tăng được 200, đó là dead end.

Bạn mở nhà hàng, sau vài năm vẫn không có lãi, đó là dead end.

Thứ bạn mất nhiều nhất khi ở trong dead end là “chi phí cơ hội”. Khi mà bạn có thể dồn thời gian và năng lượng để làm việc khác, cụ thể là tìm “the dip” của mình.

The Cliff

The cliff (vách núi) là trường hợp khi mọi thứ tưởng chừng như rất ổn. Bạn hài lòng và cảm thấy thoải mái với nó cho đến khi mọi thứ sụp đổ. Kể cả khi bạn biết trước kết quả thì bạn cũng không có cách nào thay đổi được nó và việc duy nhất bạn có thể làm là từ bỏ.

Thuốc lá rất dễ gây nghiện, và cảm giác lâng lâng của nicotine thì thật dễ chịu đối với người hút thuốc ngoại trừ những hậu quả về sau. Càng ở lâu trên vách núi, việc bỏ thuốc càng khó và hậu quả càng nặng nề.

Thư tem, hoá đơn đỏ, điện thoại bàn và báo giấy là những ví dụ cho the cliff. Nếu bạn đang làm việc trong lĩnh vực này và không tìm cách chuyển hướng sang một cơ hội mới, vách núi đang chờ bạn rơi xuống, không sớm thì muộn.

Làm sao để biết khi nào nên từ bỏ, và khi nào nên tiếp tục.

Hãy đủ chín chắn để tiết kiệm tài nguyên và công sức của bạn ngay từ đầu, để dừng lại trước những thứ bạn biết bạn không có đủ sự kiên trì để cố gắng tới cùng.

Đừng cố bắt đầu để nhận được sự hưng phấn của người mới, đầu tư thời gian, tiền bạc và năng lượng cho một việc và từ bỏ ngay ở giữa the dip.

Điều bạn cần làm là kiên nhẫn với những khó khăn mà không phải ai cũng sẵn sàng vượt qua, để đạt được thành quả mà không phải ai cũng có.

Dead end sẽ mãi không cho bạn một kết quả khả quan nào, trong khi the dip cho bạn một vài dấu hiệu của những tăng trưởng trong tương lai.

Khi bạn ở trong dead end hoặc the cliff, hãy thoát ra ngay.

The dip càng khó để vượt qua thì càng khó để người khác thay thế bạn.

Yên phận thì luôn dễ chịu hơn là đối mặt với thực tại để bắt đầu lại.

Kết

Theo mình nghĩ, không có ngành nghề hay lĩnh vực nào là không mang đến thu nhập và giá trị cao cả. Điều quan trọng là bạn bắt đầu với tâm thế như thế nào. Bạn muốn làm một nhân viên bình thường bơi trong một cái dead end hay cố gắng để đi qua the dip và trở thành người giỏi nhất. Đó là lựa chọn của bạn. Nhưng hãy nhớ rằng khi bạn là người giỏi nhất thì tại sao khách hàng lại phải chọn người giỏi thứ 2?.

“Lĩnh vực” ở đây rất linh hoạt. Thị trường đại chúng đang không còn quá quan trọng và không có một loại cafe ngon nhất hay bài hát hay nhất nữa. Thế giới ngày càng rộng lớn và có rất nhiều lĩnh vực ngách được tạo ra, và bạn là người phải tìm ra nó. Ví dụ như ca sĩ việt hát nhạc tiếng nga trên tiktok hoặc blogger tóm tắt sách của seth godin hay nhất chẳng hạn.

Lần sau nếu bạn cảm thấy mọi thứ sao mà khó khăn quá. Mình hy vọng bạn nhớ rằng việc tìm được the dip của mình và tận hưởng những sự khó chịu bên trong nó là một may mắn. Giống như một vận động viên thể hình cố gắng đẩy những reps nặng nhất và biết rằng nay mai cơ bắp sẽ phát triển trên chính những cơn đau nhức. Dù bạn có đang ở trong vùng trũng nào đi nữa thì sự cố gắng, kiên trì, và chăm chỉ sẽ luôn cần thiết. Vì vậy hãy vui vẻ chấp nhận sự khó chịu đó như một phần của quá trình để hướng tới mục tiêu phía trước. Vì không có gì tốt trên đời mà vừa nhanh vừa dễ cả.

À quên, đây là link epub tiếng anh của cuốn sách, hy vọng nó có ích cho bạn.

Anh bạn thân.